อาเซียนได้ขยายตัวทั้งในลักษณะจำนวนสมาชิกและขอบเขตความร่วมมือโดยความร่วมมือในแต่ละสาขาได้มีพัฒนาการในทางที่ใกล้ชิดและลงรายละเอียดมากขึ้นตามลำดับ ไทยซึ่งเป็นหนึ่งใน 5 ประเทศผู้ก่อตั้งได้มีบทบาทสำคัญในการผลักดันให้อาเซียนเริ่มนโยบายหรือมาตรการอันเป็นประโยชน์ต่อภูมิภาคและประสิทธิภาพในการดำเนินงานของอาเซียนโดยรวมมาโดยตลอดทั้งในด้าน การเมือง เศรษฐกิจ และสังคม นอกจากนี้ ไทยยังได้ริเริ่มให้อาเซียนรับรองเอกสารวิสัยทัศน์อาเซียน ค.ศ. 2020 (ASEAN Vision 2020) ซึ่งเป็นเอกสารที่กำหนดทิศทางและเป้าหมายการดำเนินงานในทุกด้านโดยมีแผนปฏิบัติการรองรับ คือ Hanoi Plan of Action ต่อมา อาเซียนได้จัดทำแผนปฏิบัติงานต่อเนื่องจาก Hanoi Plan of Action ซึ่งหมดอายุ คือ แผนปฏิบัติการเวียงจันทน์ (Vientiane Action Programme-VAP) ซึ่งเป็นแผนงาน 6 ปี (ปี 2547-2553) โดยครอบคลุมกิจกรรมด้านการเมือง เศรษฐกิจ และสังคม
